Gravity (2013, Alfonso Cuaron)

Grawitacja *****

Mój najlepszy przyjaciel powiedział mi kiedy wychodziliśmy z pokazu „Grawitacji”, że dla niego ten film nie jest zwykłym filmem – jest przeżyciem. I zdaję sobie sprawę, że niektórzy bardzo łatwo będą mogli użyć tego argumentu jako atatku na umiejętności scenopisarskie Alfonso Cuarona (i – nie zapominajmy – jego syna Jonasa). Rzeczywiście, nie ciężko byłoby kręcić nosem i sprowadzić „Grawitację” do poziomu kolejkowej przejażdżki w parku rozrywki po domu strachów. Tym bardziej, że film faktycznie zamiast intelektu, angażuje głównie zmysły widza, i robi to praktycznie od pierwszej sekundy seansu. Kiedy dramatyczna narastająca muzyka w jednej chwili milknie, a na ekranie przy pełnej głuchocie pojawia się gigantyczny tytuł filmu.

Już wtedy można dostać ciarek, a przecież przed nami jeden z najbardziej obezwładniających prologów tego roku. 13 minutowa scena (nakręcona przy pomocy jednego ujęcia!), która zaczyna się kojącym płynięciem kamery po przestrzeni kosmicznej, a szybko potem przechodzi do kompletnie chaotycznej walki o przetrwanie, gdy szczątki satelity masakrują prawie całą załogę amerykańskiej stacji kosmicznej. Wtedy na ekranie pozostaje już tylko dwóch przedstawicieli homo sapiens: Dr Ryan i astronauta Kowalski.

W tej sam chwili zaczyna się właśnie to, co jedni nazywają thrillerem, drudzy survival filmem,  a jeszcze inni kinem katastroficznym. Co ciekawe, wszystkie te gatunkowe przynależności pasują do tego filmu jak ulał, i każde z nich pasuje do „Grawitacji” na pewno lepiej niż określenie „kino science-fiction”. Z wysokim wyczuciem realizmu, Cuaron trzyma tę opowieść jak na smyczy: nie ma wątków pobocznych, nie ma głębokiego rozbudowywania bohaterów, ani czasu na filozofowanie i podziwianie widoczków (te rzeczy tu są: ale bardzo przelotnie) . Jest za to bardzo liniowa, opowiedziana w szybkim tempie jednoaktowa narracja, która w „normalniejszym” filmie pewnie byłaby ostatnim aktem epickiej opowieści – szarpiącą nerwy 40-minutową kulminacją znacznie obszerniejszej historii.

Wylewające się zewsząd, prowadzone ciężką ręką wizualną metafory o walce z przeciwnościami i powstaniu nowego życia i ponownych narodzinach, nie mają w sobie nic z filozoficznej komplikacji i tajemnicy, jaką niesie ze sobą choćby kubrickowska „Odyseja Kosmiczna” czy „Stalker” Andreja Tarkowskiego.  Dlatego wszelkie porównania z tamtymi twórcami uważam za dalece chybione. To, co od reżysera „Ludzkich dzieci” dostajemy, to jednak pierwszorzędne kino rozrywkowe, zrealizowane na tak zaawansowanym technicznym poziomie, że aż ciężko w to uwierzyć, co się ogląda. Nie wydaje mi się to jakąś szczególną wadą: dla mnie „Grawitacja’ to bowiem spektakularny (a jednocześnie zaskakująco intymny – pod tym względem może ją przebić w tym roku tylko „Wenus w futrze” Polańskiego) powrót do kinowego doświadczenia z czasów kina niemego i dreszczowców Alfreda Hitchcocka.

Z jednej strony prosty thriller, który rozwija się prawie, że w czasie rzeczywistym na naszych oczach -co jest dowodem płynności wizualnej Cuarona (pamiętacie kapitalne przejścia montażowe w scenach zmian pór roku w „Harrym Potterze i Więźniu z Azkabanu”?), z drugiej  kino atrakcji i wielkich setpieces, w których przeskakujemy dynamicznie od jednej sceny akcji do drugiej, rodem z Bustera Keatona i filmów takich jak „Safety Last!” i „Generał”. Dlatego też zarzut o miałkość fabularną wychodzi z czystego niezrozumienia konwencji – „Grawitacja”, będąc zarazem przełomem w dziedzinie stosowania kamery i trójwymiaru, jest hołdem do źródeł emocji czysto instynkownego kina.

Hołdem może nie jakimś szczególnie wybitnym (uważam za najlepsze pierwsze 20 minut projekcji, potem bywa różnie, a końcówkę obejrzałem już dziwnie bez większych wrażeń, wiedząc dokładnie co po kolei się stanie), ale na tyle elektryzującym jako kulturalne wydarzenie roku – film aż woła o Oscary i inne laury- że definitywnie obowiązkowym. Bierzcie znajomych i przeżyjcie to na własnej skórze, koniecznie w dobrym kinie 3D!

szymalan